Từ xưa đến nay các công trình kiến trúc đều được phân loại theo nền văn minh khác nhau như kiến trúc phương Đông và kiến trúc phương Tây. Trong đó, kiến trúc phương Tây được biết đến với các công trình nguy nga, tráng lệ; còn kiến trúc phương Đông lại nổi bật với các công trình đồ sộ về quy mô, thiết kế độc đáo và đồng thời mang nặng ý nghĩa về văn hóa, tôn giáo.
Nguồn gốc lịch sử của kiến trúc phương đông
Nếu như nói đến các quốc gia cổ đại phương Tây, chúng ta sẽ nghĩ ngay đến La Mã, Hy Lạp…thì nhắc đến phương Đông, ai cũng biết đó là những nền văn minh như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Ai Cập hay Lưỡng Hà (khu vực Iran – Iraq) ngày nay. Đây là những nền văn minh được hình thành lâu đời, trong khoảng niên đại từ cuối thiên niên kỷ IV đến đầu thiên niên kỷ III trước Công nguyên.
Kiến trúc Phương Đông là những công trình kiến trúc thuộc nhiều quốc gia như Ai cập, Ấn Độ, Trung Quốc… có mối quan hệ mật thiết với nhau về ngôn ngữ, lịch sử và văn hóa, hình thành nên nền văn minh châu thổ, những công trình kiến trúc phương đông thường là đền đài, lăng tẩm, ngôi chùa nơi thể hiện sức ảnh hưởng của văn hóa, tôn giáo trong đời sống người dân.
Những quốc gia này đều được hình thành và phát triển trên lưu vực các con sông. Ví dụ như:
- Ai Cập được hình thành bên lưu vực của sông Nin
- Ấn Độ hình thành bên lưu vực sông Ấn và sông Hằng.
- Trung Quốc hình thành bên lưu vực sông Trường Giang và Hoàng Hà
Đây cũng là 3 quốc gia lớn hình thành và phát triển tạo nên những nền văn hóa – kiến trúc đậm phong cách Á Đông. Những công trình kiến trúc cổ đại phương Đông hiện nay vẫn được lưu giữ và là một trong những niềm tự hào của nhân loại.
Ý nghĩa của kiến trúc cổ đại phương Đông
Mỗi công trình lại mang những ý nghĩa riêng, đại diện cho nền văn hóa, tôn giáo, sự phát triển của nền văn minh đó. Ví dụ như Vạn Lý Trường Thành ở Trung Quốc được xây dựng với ý nghĩa xác lập lãnh thổ của nhà nước Trung Hoa cổ đại, ngăn chặn các tộc người phương Bắc xâm lược. Ngoài ra, việc xây dựng một kiến trúc đồ sộ với chiều dài lên tới 6.259 km cho thấy quyền lực, sức mạnh của bộ máy cai trị nhà nước thời đó.
Quần thể Angkor, nổi tiếng nhất là đền Angkor Wat – di tích tôn giáo lớn nhất thế giới, giúp cho hàng triệu người dân Campuchia ngày nay hiểu và trân trọng những giá trị tốt đẹp của Ấn Độ giáo, cũng như phong tục thờ phụng các vị thần tại quốc gia này.
Ý nghĩa của các công trình kiến trúc cổ đại phương đông thể hiện những điều sau:
- Biểu tượng cho quá trình xây dựng – phát triển hùng cường của các quốc gia phong kiến phương Đông và quyền lực của tầng lớp vua chúa.
- Thể hiện sức ảnh hưởng của văn hóa, tôn giáo trong đời sống người dân.
- Minh chứng cho sức sáng tạo của con người, với nhiều công trình kiến trúc có thiết kế độc đáo, cầu kỳ.
- Sức mạnh trong lao động của người phương Đông, có thể xây dựng những công trình có quy mô hùng vĩ vào thời điểm đó.
Đặc trưng trong kiến trúc của các quốc gia cổ đại phương Đông
Kiến trúc phương đông cổ đại xuất hiện khoảng 8000 năm trước công nguyên ở Lưỡng Hà – cái nôi của kiến trúc nhân loại. Mặc dù gọi chung là kiến trúc phương đông tuy nhiên mỗi quốc gia lại có những đặc trưng riêng biệt như: kiến trúc Việt Nam, Thái Lan, kiến trúc cổ Trung Hoa, kiến trúc Lào, Campuchia,…
Đặc điểm chung của kiến trúc cổ phương Đông:
- Công trình đồ sộ thể hiện rõ văn hóa và tôn giáo của từng quốc gia
- Quy mô xây dựng lớn, được thiết kế theo hình tháp hoặc chóp nhọn
- Vật liệu xây dựng chính được sử dụng là gạch và bùn có hình dạng lồi.
Phân biệt kiến trúc phương đông và phương tây
Không chỉ khác nhau về văn hóa, chính trị mà đến phong cách kiến trúc giữa phương Đông và phương Tây cũng có sự khác biệt.
Kiến trúc cổ đại phương Đông
Kiến trúc phương đông xuất hiện vào khoảng 8000 năm TCN được xem là cái nôi của kiến trúc nhân loại. Các công trình nổi tiếng mà ngày nay vẫn có thể tìm thấy tại Syria đa phần đều là các toà nhà bán ngầm.
Các công trình kiến trúc cổ đại phương Đông được xây dựng chủ yếu trong thời gian này là các đền đài tôn giáo. Vật liệu được tạo nên là gạch và bùn dạng lồi (gạch lồi được làm từ đất sét tại vùng Lưỡng Hà, sau đó được nung hoặc phơi khô).
Hình dáng của gạch đa phần sẽ phẳng phía dưới, phía trên dạng chỏm cầu). Các công trình được xây dựng bằng cách ghép chồng viên gạch lên nhau, sử dụng bùn để kết dính.
Để có thể tạo nên độ chắc chắn cho công trình, họ đã đặt một hàng gạch phẳng xuống đáy mỗi hàng gạch tạo thành tháp đài (bệ núi) vì thế những công trình này có hình dáng được nhiều người sùng bái, trở thành tín ngưỡng riêng thời đó.
Kiến trúc cổ đại phương Tây
Khi nói về kiến trúc phương Tây cổ đại không thể không nhắc tới kiến trúc Hi Lạp, Lã Mã cổ đại. Kiến trúc này có đặc điểm sở hữu dạng hình học với những hàng cột hai tầng bao xung quanh. Ở giữa là vị trí của bàn thờ và tượng thần.
Ngoài ra còn có các dạng công trình tiêu biểu khác của kiến trúc phương Tây như:
- Đền cổ hình chữ nhật, lối vào chính ở cạnh ngắn và có 2 cột ở cạnh ngắn này được gọi là cột đôi ở hiên.
- Đền cổ loại thứ 2 được coi là phiên bản nâng cấp, có thêm 2 cột ngắn phía sau đền
- Đền cổ loại 3 có 4 cột ở trước
- Đền cổ loại 4 là đền hình tròn
Ngày nay người ta áp dụng các kiến trúc đặc trưng của phương Tây vào nhà ở, hình thành nên những công trình biệt thự cổ điển châu âu. Những công trình này vừa mang dáng dấp của lối thiết kế xưa cũ vừa được cách tân phù hợp với đời sống sinh hoạt hàng ngày.
Những công trình kiến trúc cổ đại phương Đông nổi bật nhất
Hiện nay, ở phương Đông còn lưu giữ nhiều công trình kiến trúc cổ. Nhưng những công trình dưới đây được đánh giá là nổi bật nhất (về thời gian xây dựng, quy mô, thiết kế, được thế giới công nhận…) và đặc biệt là vẫn tồn tại cho đến ngày nay, trở thành biểu tượng quốc gia. các quốc gia và điểm đến hấp dẫn của du khách trên cả nước.
Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc)
Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc được xây dựng từ Thế kỷ 5 trước công nguyên đến thế kỷ 16. Đây là một bức tường thành dài hàng nghìn dặm trải dài từ Đông sang Tây (dài 21,196 km, cao trung bình 7m, rộng trung bình 5- 6m), được xây bằng đất và đá. Mục đích của dự án là bảo vệ Trung Quốc khỏi sự tấn công của kẻ thù, đồng thời kiểm soát biên giới và kiểm soát nhập cư.
Tử Cấm Thành (Trung Quốc)
Tử Cấm Thành được xây dựng từ năm 1506 đến năm 1420 trên tổng diện tích đất 720.000 m2. Đây là một quần thể cung điện ở Bắc Kinh, Trung Quốc, bao gồm 980 tòa nhà, 9.999 gian phòng, là nơi ở của các Hoàng đế và gia đình họ, đồng thời là trung tâm nghi lễ và chính trị của chính phủ Trung Quốc thời bấy giờ. giờ.
Công trình nói lên sự xa hoa nơi ở của Hoàng đế, đồng thời thể hiện rõ nét kiến trúc đặc trưng của Trung Quốc. Năm 1987, công trình được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.
Cung điện Potala (Tây Tạng)
Cung điện Potala từng là nơi ở của các Đạt Lai Lạt Ma xây dựng năm 1645. Công trình được xây dựng ở độ cao 3.700m so với mực nước biển, với kích thước 400m theo hướng Đông – Tây và 350m theo hướng Bắc – Nam. Toàn bộ cung điện có 13 tầng, hơn 1.000 căn phòng, 100000 ngôi đền và 200.000 bức tượng.
Cung điện Changdeok (Hàn Quốc)
Cung điện Changdeok được xây dựng bởi các vị vua của Hàn Quốc xây dựng năm 1392 – 1897 trên tổng diện tích 57,9 ha. Cấu trúc chính của cung điện gồm có cổng Đồn Hoa, cầu Cẩm Xuyên và điện Nhân Chính, Hi Chính Đường, Điện Địa Táo, Điện Mật. Đặc điểm nổi bật của cung điện là cách xây dựng của nó Ít ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, hài hòa với thiên nhiên nhất có thể.
Ngôi chùa Shwezigon (Myanmar)
Chùa Shwezigon hay còn gọi là chùa Vàng là ngôi chùa linh thiêng nhất ở Myanmar. Chùa là được xây dựng lần đầu tiên vào thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 10 tại đồi Singuttara – nơi có thể quan sát toàn cảnh thành phố Yangon.
Chùa là nơi lưu giữ bảo vật liên quan đến Phật giáo, đó là 8 sợi tóc của Đức Phật Thích Ca. Ngoài ra, điểm nhấn của ngôi chùa còn ở Bảo tháp dát vàng cao 98m, đỉnh nạm 5448 viên kim cương, 2317 viên hồng ngọc và trên đỉnh là viên kim cương 75 carat.
Thủ đô Ayutthaya (Thái Lan)
Thủ đô Ayutthaya là xây dựng năm 1350 do vua U-thong, sau đó trải qua 33 đời vua trị vì và xây dựng Ayutthaya. Đây là một công trình mang đậm nét kiến trúc Thái Lan, từ tượng, tường, tháp, chùa cho đến màu sắc, kiểu dáng, chất liệu đều toát lên vẻ ấn tượng của xứ sở chùa vàng.
Đền Angkor Wat (Campuchia)
Angkor Wat là một quần thể đền ở Campuchia, đồng thời là di tích tôn giáo lớn nhất thế giới với diện tích 162,6 ha. Công trình là được xây dựng vào đầu thế kỷ 12dưới sự chỉ đạo của vua Khmer Suryavarman II với mục đích thờ thần Vishnu. Công trình được thiết kế theo lối kiến trúc Khmer với sự kết hợp của hai nét cơ bản là kiến trúc chùa núi với hành lang dài, nhỏ và hẹp.
Lăng mộ Taj Mahal (Ấn Độ)
Taj Mahal thực chất là một lăng mộ ở Agra, Ấn Độ do Hoàng đế Mughal ra lệnh xây dựng cho vợ mình. Công trình là được xây dựng từ năm 1631 đến năm 1653. Taj Mahal được coi là ví dụ lý tưởng nhất của kiến trúc Mughal – sự kết hợp của các phong cách Ba Tư, Thổ Nhĩ Kỳ, Hồi giáo và Ấn Độ. Năm 1983, công trình được đưa vào danh sách các Di sản Thế giới của UNESCO.
Đền Borobudur (Indonesia)
Đền Borobudur là được xây dựng vào thế kỷ thứ 9 dưới triều đại Sailendra và trải qua nhiều lần nhân bản sau này. Công trình nằm trên đỉnh đồi, bạn phải leo hơn 15m mới đến được nền chùa. Cấu trúc gồm 12 bệ lộ thiên lớn – nhỏ, vuông – tròn xếp chồng lên nhau.
Ngôi chùa có 9 tầng, được trang trí với 2672 tấm phù điêu và 504 bức tượng Phật. Hiện nay, Borobudur được coi là một trong những ngôi chùa và di tích Phật giáo lớn nhất thế giới.
Tu viện Paro Taktsang (Bhutan)
Paro Taktsang là một ngôi chùa Phật giáo Tây Tạng Kim Cương xây dựng năm 1692. Ngôi chùa nằm trên vách đá của thung lũng Paro trên dãy Himalaya của Bhutan với độ cao 3.120m. Quần thể tu viện bao gồm 4 hội trường chính và khu dân cư cho người dân được xây dựng vào các vách đá và hang động.
Tham khảo thêm: Kiến trúc Á Đông là gì? 5 nét đặc trưng phong cách á đông ít người biết
