Kiến trúc gothic bắt nguồn từ Châu âu, là phong cách kiến trúc nổi tiếng với bề dày lịch sử kéo dài từ thời trung cổ tới thời kỳ Phục hưng. Lối kiến trúc này mang tới nhiều công trình với vẻ đẹp lạ lẫm, đặc sắc để lại nhiều ấn tượng cho đến ngày nay.
Kiến trúc gothic là gì?
Kiến trúc Gothic là phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu. Lối kiến trúc này thể hiện rõ nhất trong vẻ đẹp các nhà thờ, thánh đường và một số công trình dân dụng khác, đặc trưng nổi bật nhất của kiến trúc Gothic là sử dụng mái vòm nhọn và cửa sổ kính màu trang trí.
- Kiến trúc Gothic nối tiếp sau thời đại của kiến trúc Roman xuất hiện vào khoảng những năm 1200 tại Pháp rồi lan rộng ra khắp Châu Âu với các thiết kế xây dựng nhà thờ, cung điện lộng lẫy.
- Nếu ở kiến trúc Roman sử dụng mái vòm cong tròn thì sang đến thời kỳ Gothic, sự đột phá sáng tạo lại đến từ kiểu mái vòm nhọn kiêu kỳ. Lối kiến trúc đánh dấu bước ngoặt thay đổi kiến trúc xây dựng nhà thờ trước đó của phong cách Roman tạo nên nhiều thành tựu đáng ngưỡng mộ.
Sự ra đời của kiến trúc Gothic
Khoảng năm 1200 sau Công Nguyên, người dân Châu Âu bắt đầu xây nhà thờ và cung điện theo kiểu kiến trúc Gothic, hay còn gọi là nhà thờ Công giáo La Mã. Giai đoạn phát triển của kiến trúc Gothic được chia làm bốn thời kỳ:
- Gothic sơ kỳ (thế kỷ XII): Đánh dấu sự ra đời của kiến trúc Gothic phải kể đến việc xây dựng 2 nhà thờ Công giáo lớn là Saint Denis và Saint Étienne. Hai công trình này bước đầu đã hình thành những quan điểm thẩm mĩ mới trong lĩnh vực nghệ thuật kiến trúc nói chung.
- Gothic cổ điển (1190 – 1230): Ở giai đoạn này kiến trúc Gothic xuất hiện nhiều hơn tại các nhà thờ lớn như: Reims, Bourges, Amiens… và dần hình thành có sự thay đổi khi trang trí đơn giản hơn, mở rộng không gian chiều cao, thiết kế mái vòm lạ mắt.
- Gothic ánh sáng (khoảng 1230 – khoảng 1350): “Ánh sáng” trong giai đoạn này nói đến đặc trưng sử dụng các khung cửa sổ lớn trong thiết kế kiến trúc. Các cửa sổ lớn cho phép ánh sáng lọt qua dễ dàng kết hợp đã tạo nên Gothic hoàn toàn độc đáo, phá cách. Đây cũng là khoảng thời gian mà kiến trúc Gothic được biết đến rộng rãi tại Đức, Tây Ban Nha, Anh…
- Gothic rực cháy (thế kỷ XV-XVI): Đặc trưng của thời kỳ này chú trọng tới những chi tiết trang trí mang hình ảnh ngọn lửa. Các bức tường Gothic cũng được thiết kế mảnh hơn nhưng nặng hơn để phù hợp với trần nhà mái vòm. Kiến trúc Gothic nhanh chóng trở thành nguồn cảm hứng và được sử dụng rộng rãi tại Châu Âu lúc đó.
Tìm hiểu nét đặc trưng phong cách Gothic trong kiến trúc
Nhắc tới kiến trúc Gothic, người ta nghĩ ngay tới 10 đặc trưng cơ bản: mái chóp nhọn, mông bay, cột nước điêu khắc, vòng tròn, vòm nhọn, trạc, cửa sổ kính màu, hầm có gân, vòm quạt và cột tượng.
Mái chóp nhọn
Đặc trưng đầu tiên mà cũng dễ để nhận biết phong cách kiến trúc Gothic nhất chính là chi tiết mái chóp nhọn. Đây là chi tiết mới mẻ thay thế cho hình ảnh gác chuông của các kiến trúc trước đó. Mái chóp nhọn đem đến cho kiến trúc Gothic sự gai góc, sắc nhọn đầy mạnh mẽ mà cũng là để thể hiện đức tin tôn giáo mãnh liệt. Chi tiết này vừa tạo nên hiệu ứng cao, rộng cho công trình Gothic vừa gợi cảm giác thanh thoát khó tả.
Mông bay
Mông bay được hiểu là một kết cấu nhằm chuyển trọng tải của mái vòm xuống mặt đất giúp kiến trúc Gothic trở nên vững vàng, kiên cố hơn. Để tăng độ thẩm mỹ cho các công trình mang phong cách Gothic, mông bay được thiết kế khéo léo sau các bức tường chính và nối với mái nhà thông qua các thanh đỡ dạng vòm.
Vòm nhọn
Giống như vòng tròn, thiết kế mái vòm nhọn sinh ra với vai trò hướng trọng lượng của mái xuống dọc theo sườn của nó. Các thiết kế mái vòm nhọn cũng giúp hạn chế truyền trọng tải lên cái cột hay bức tường. Càng về sau, mái vòm nhọn càng được trang trí đẹp mắt và biết đến rộng rãi hơn.
Thanh trạc
Trạc là tên một chi tiết làm bằng khung đá mỏng, thường được khảm vào các ô cửa sổ để làm giá đỡ kính. Trong kiến trúc Gothic, thanh trạc được thiết kế cùng các hoa văn thanh mảnh đầy tinh tế, đẹp mắt.
Cửa sổ kính màu
Điểm nổi bật nhất tại kiến trúc Gothic phải kể đến những ô cửa sổ lớn mang màu sắc sặc sỡ vừa gợi không gian rộng lớn, vừa tràn ngập ánh sáng thiên nhiên. Những cửa số này thường được đặt ở nơi thờ cúng, trong thánh đường, nhà thờ,…
Vòm có gân
Nằm ở phía trong vòm nhọn, vòm có gân chính là đặc trưng riêng biệt tiếp theo của kiến trúc Gothic. Vòm có gân hay còn có tên gọi là vòm ogival ra đời nhằm truyền tải trọng lượng của mái tốt hơn. Chi tiết các đường gân cũng được sử dụng nhằm tạo cảm giác bớt trống trải cho căn phòng vừa gợi lên chiều sâu kiến trúc.
Cột tượng
Đặc trưng cuối cùng nhưng chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất chính là những cột tượng được đặt bên ngoài các nhà thờ Gothic. Mỗi một cột tượng với mỗi một bức hình được điêu khắc cẩn thận, tỉ mỉ sẽ mô tả một vị vua, nhà tiên tri, hay tộc trưởng mà kiến trúc đó tôn thờ.
Những công trình kiến trúc Gothic nổi tiếng trên thế giới
Trải qua những thăng trầm cùng lịch sử thế giới, kiến trúc Gothic ngày càng khẳng định sức hấp dẫn của mình khi sở hữu nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng tại nhiều quốc gia khác nhau.
Nhà thờ Cologne tại Đức
Được tôn vinh là một trong những nhà thờ lớn nhất tại Bắc Âu, nhà thờ Cologne từng hứng chịu thiệt hại từ một số quả bom tại Thế chiến thứ hai nhưng sau đó nó đã được tu sửa lại và tồn tại đến ngày nay.
Toàn bộ khu vực mặt tiền bên ngoài đều được lát đá cẩm thạch. Trải qua biết bao năm tháng theo thời gian, ảnh hưởng của các yếu tố thiên nhiên nên hiện nay có màu rất lạ, khó có thể miêu tả. Những mảng màu xám, đen xen lẫn vào nhau, tựa như một bức tranh trừu tượng.
Nhà thờ Milan tại Ý
Đây là nhà thờ lớn thứ ba trên thế giới nổi tiếng với kiến trúc Gothic tháp nhọn, nhà thờ Milan có quá trình hình thành phức tạp khi mất tới gần 600 năm để hoàn thiện. Mặt tiền của nhà thờ được trang trí công phu, ấn tượng.
Công trình kiến trúc ban đầu được thiết kế với 3 gian chính, sau đó được mở rộng ra thành 5 gian. Mặt tiền của nhà thờ được thiết kế thành những cạnh nhỏ, chồng chéo lên nhau như một tấm mạng nhện mỏng mảnh, mềm mại được xây dựng trong vòng 5 thế kỷ.
Nhà thờ Đức Bà Paris (Pháp)
Nhà thờ Đức Bà Paris là nhà thờ chính tòa, nơi đặt ngai tòa giám mục của Tổng giáo phận Paris. Đây là nhà thờ Công giáo tiêu biểu được xây dựng theo lối kiến trúc gothic. Đây là nhà thờ đầu tiên được xây dựng theo quy mô hoành tráng và trở thành kiểu mẫu cho các nhà thờ sau này ở Pháp như nhà thờ Amiens, Chartres or Rheims.
Vương cung thánh đường St Denis (Pháp)
Vương cung thánh đường St Denis là một trong 5 bộ sưu tập những công trình ấn tượng và ngoạn mục nhất thế giới, nằm ở đường Denis (ngày nay là một vùng ngoại ô của Paris), được coi là cấu trúc đầu tiên được xây dựng theo phong cách gothic. Điểm đặc biệt của tòa vương cung này là ngoài việc nằm ở vị trí quan trọng thì đây còn là nơi chôn cất hầu hết các vị vua Pháp.
Nhà thờ Chartres (Pháp)
Nhà thờ Chartres là một di sản thế giới tại Pháp, nằm ở tỉnh Eure-et-Loirr, cách thủ đô Paris của Pháp khoảng 80 Km về phía Tây Nam. Công trình được xem là nhà thờ còn nguyên vẹn nhất trong một loạt các nhà thờ quan trọng của nước Pháp. Bên cạnh mang phong cách kiến trúc gothic đặc trưng thì nhà thờ còn sở hữu bức tượng Đức Mẹ Đồng Trinh nổi tiếng được đánh giá là kiệt tác của thế giới.
Nhà thờ Salisbury (Anh)
Nhà thờ Salisbury rất tráng lệ với thiết kế mái chóp được ghi nhận là cao nhất nước Anh, nơi đây còn sở hữu một chiếc đồng hồ lâu đời nhất thế giới rất đặc biệt. Đây là một ví dụ hàng đầu trong kiến trúc gothic sớm của nước Anh với sự xây dựng độc đáo, tạo ấn tượng khó quên
Tu viện Westminster (Anh)
Tu viện Westminster có tên chính thức là Nhà thờ kinh sĩ đoàn Thánh Peter, là một nhà thờ nổi tiếng theo kiến trúc gothic ở London. Đây là nơi tiến hành lễ đăng quang của các vua và nữ hoàng Anh, đây cũng là nơi chôn cất của nhiều người trong Hoàng gia Anh và nhiều nhân vật nổi tiếng khác trong Lịch sử Anh.
Tòa thị chính Leuven (Bỉ)
Tòa thị chính Leuven nằm ngay đối diện quảng trường Grote Markt của Bỉ với sự hoành tráng, là một kiệt tác hậu gothic với những họa tiết tinh xảo. Nổi tiếng nhất của công trình này là được trang trí rất công phu, đá chạm khắc và cửa sổ đầy màu sắc theo thiết kế Brabantine Gothic.
Những công trình kiến trúc Gothic nổi tiếng ở Việt Nam
Nhà thờ lớn Hà Nội
Được xây dựng năm 1888 theo phong cách kiến trúc gothic, Nhà thờ lớn Hà Nội là nhà thờ cổ nhất và lớn nhất ở Hà Nội. Đây là một nhà thờ có nét độc đáo, mang một số cảm hứng Paris trong kiến trúc. Có hai tháp chuông, bên trong tráng lệ với các cửa kính màu đẹp được vận chuyển từ Pháp và hình ảnh Thánh Joseph ở giữa. Đây cũng là nơi nằm ở trung tâm Hà Nội với sự nhộn nhịp, thu hút nhiều khách đến tham quan.
Nhà thờ đá tại Sapa, Lào Cai
Tọa lạc ngay trung tâm thị trấn Sapa, nhà thờ Đá Sapa được xây dựng từ năm 1895 và được coi là một dấu ấn kiến trúc Gothic cổ của người Pháp còn sót lại. Nhà thờ đã được tôn tạo và bảo tồn, trở thành một hình ảnh không thể thiếu khi nhắc đến thị trấn Sapa mù sương.
Nhà thờ được xây dựng từ đá đẽo theo lối kiến trúc gothic của La Mã được thể hiện ở mái nhà, tháp chuông, vòm cuốn… đều là hình chóp nhằm tạo cho công trình có nét bay bổng thanh thoát.
Nhà Thờ Mằng Lăng Phú Yên
Nhà Thờ Mằng Lăng, Phú Yên là một trong những nhà thờ cổ nhất Việt Nam được xây dựng vào năm 1892. Mặt tiền của nhà thờ mang phong cách kiến trúc gothic nhìn ra dòng sông Kỳ Lộ vô cùng tuyệt đẹp.
Với lối kiến trúc gothic, nhà thờ Mằng Lăng có hai tháp chuông hai bên. Ở giữa là thập tự giá – biểu tượng của thánh đường, bao bọc mặt tiền của nhà thờ là những lối vào hình mái vòm, trông như những búp măng. Còn trần nhà thờ được lót la-phông gỗ rất độc đáo.
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn có kiến trúc độc đáo, tuyệt đẹp, là một trong những nhà thờ nổi tiếng nhất Việt Nam. Với cách xây dựng gothic ấn tượng, từng viên gạch được nhập khẩu từ Marseilles, Pháp đã mang lại sự cổ kính bên ngoài, yên tĩnh bên trong cho nhà thờ.
Công trình kiến trúc khổng lồ, nổi tiếng này tọa lạc ngay trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh – thành phố sầm uất nhất Việt Nam thu hút rất nhiều khách đến tham quan và chụp lại vẻ đẹp rực rỡ của nhà thờ.
Ngày nay, các công trình gothic vẫn tồn tại rất nhiều trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Không chỉ là nơi sinh hoạt tôn giáo, nhà thờ phong cách gothic còn là các địa điểm tham quan đặc sắc, ấn tượng cho du khách.
